Danas sve veci broj ljudi pati od alergija,sto je narocito izrazeno u posljednih nekoliko godina.Smatra se da skoro jedna petina zapadne hemisfere pati od nekog vida alergije,a cak trecina svjetske populacije i ucestalije su u razvijenim zemljama.Zapaza se porast alergija i u nerazvijenim zemljama koje uvode zapadnjacki stil zivota,a tu spada hrana,higijena,zagadjena.
Alergija predstavlja pretjeranu i neprirodnu reakciju odbrambenog sistema organizma na unesene strane materije tzv.antigene koje inace nisu prijetnja organizmu.Organizam tj.njegov imuni sistem inace ne odgovara na te materije kao sto je polen,hrana,budj,dlake i sl.i cuva se da reaguje na pravu prijetnju kao sto su virusi i bakterije.Imuni sistem stiti organizam tako sto stvara antitijela i druge hemijske supstance kao sto je histamin protiv bakterija i virusa,ali kada pocne da ih stvara i protiv bezopasnih materija kazemo da neko ima alergiju.Kod covjeka histamin je vrlo vazan medijator direktne alergijske preosjetljivosti i izaziva mnoge simptome koje se povezuju sa alergijama.Postoji ogroman broj alergena koji mogu da izazovu reakcije preosjetljivosti organizma, od blagih do onih najtezih kao sto je anafilakticki sok.Tako je i broj bolesti preosjetljiovsti tj.vrste alergije veliki.Svaki kontakt sa alergenom uvijek ponovo izaziva reakciju i tek mali broj se moze u potpunosti izlijeciti .Uglavnom se svodi na izbjegavanje alergena i ublazavanje simptoma bilo klasicnom bilo alternativnom medicinom.
Ne zna se tacno zasto se javljaju,ali se cini da nastaju kod osoba sa genetskom predizpozicijom(dakle nasljedni faktor je glavni),i ako su pod uticajem spoljasnjih faktora da je pokrenu.To znaci da bi smo mogli kontrolisati nasljednu sklonost ka alergiji ako ne bismo bili izlozeni spoljasnjem alergenu tj.okidacu.Nazalost,to je skoro pa nemoguce narocito ako se radi o siroko rasprostranjenim okidacima kao sto je polen ili hrana.
Treba imati u vidu da osobe koje su sklone alergijama imaju vecu mogucnost da kad tad ispolje neki vid alergija u bilo kom dobu zivota,jer alergiju koju su imali u djetinjstvu kasnije mijenja alergija karakteristicna za drugo zivotno doba i sl.Alergije se mogu smirivati i rasplamsavati naizmjenicno tokom citavog zivota,ali se nove preosjetljivosti rijetko javljaju iza 40-tih ili 50-tih godina.
U svakom slucaju simptome ne treba zanemarivati iako nisu vitalno opasni,jer ne lijeceni mogu dovesti do ozbiljnijih i tezih reakcija kao sto je bronhijalna astma ili teze kozne bolesti.
Uzroci,simptomi i lijecenje pojedinih alergija.
Uzrocnici alergija mogu biti iz kucnih ili spoljnih uslova i same se alergije svrstavaju prema uzrocnicima koji ih izazivaju ili prema dijelovima tijela koje pogadjaju,pa imamo kozne,respiratorne,alergije na hranu,lijekove... Medju najcescim alergijama su alergije disajnih puteva kao sto je astma,alergijski rinitis i konjuktivitis,pa su alergeni koji ih izazivaju najbolje prouceni i najpoznatiji i najrasireniji.
Osnovni lijekovi protiv alergije su antihistaminici koji blokiraju dejstvo histamina na receptore na razne nacine,zatim tu su kortikosteroidi koji rjesavaju teze oblike i specificnije kao i adrenalin koji se daje u slucaju teskog soka tj.anafilaktickog soka.
Alergija predstavlja pretjeranu i neprirodnu reakciju odbrambenog sistema organizma na unesene strane materije tzv.antigene koje inace nisu prijetnja organizmu.Organizam tj.njegov imuni sistem inace ne odgovara na te materije kao sto je polen,hrana,budj,dlake i sl.i cuva se da reaguje na pravu prijetnju kao sto su virusi i bakterije.Imuni sistem stiti organizam tako sto stvara antitijela i druge hemijske supstance kao sto je histamin protiv bakterija i virusa,ali kada pocne da ih stvara i protiv bezopasnih materija kazemo da neko ima alergiju.Kod covjeka histamin je vrlo vazan medijator direktne alergijske preosjetljivosti i izaziva mnoge simptome koje se povezuju sa alergijama.Postoji ogroman broj alergena koji mogu da izazovu reakcije preosjetljivosti organizma, od blagih do onih najtezih kao sto je anafilakticki sok.Tako je i broj bolesti preosjetljiovsti tj.vrste alergije veliki.Svaki kontakt sa alergenom uvijek ponovo izaziva reakciju i tek mali broj se moze u potpunosti izlijeciti .Uglavnom se svodi na izbjegavanje alergena i ublazavanje simptoma bilo klasicnom bilo alternativnom medicinom.
Ne zna se tacno zasto se javljaju,ali se cini da nastaju kod osoba sa genetskom predizpozicijom(dakle nasljedni faktor je glavni),i ako su pod uticajem spoljasnjih faktora da je pokrenu.To znaci da bi smo mogli kontrolisati nasljednu sklonost ka alergiji ako ne bismo bili izlozeni spoljasnjem alergenu tj.okidacu.Nazalost,to je skoro pa nemoguce narocito ako se radi o siroko rasprostranjenim okidacima kao sto je polen ili hrana.
Treba imati u vidu da osobe koje su sklone alergijama imaju vecu mogucnost da kad tad ispolje neki vid alergija u bilo kom dobu zivota,jer alergiju koju su imali u djetinjstvu kasnije mijenja alergija karakteristicna za drugo zivotno doba i sl.Alergije se mogu smirivati i rasplamsavati naizmjenicno tokom citavog zivota,ali se nove preosjetljivosti rijetko javljaju iza 40-tih ili 50-tih godina.
U svakom slucaju simptome ne treba zanemarivati iako nisu vitalno opasni,jer ne lijeceni mogu dovesti do ozbiljnijih i tezih reakcija kao sto je bronhijalna astma ili teze kozne bolesti.
Uzroci,simptomi i lijecenje pojedinih alergija.
Uzrocnici alergija mogu biti iz kucnih ili spoljnih uslova i same se alergije svrstavaju prema uzrocnicima koji ih izazivaju ili prema dijelovima tijela koje pogadjaju,pa imamo kozne,respiratorne,alergije na hranu,lijekove... Medju najcescim alergijama su alergije disajnih puteva kao sto je astma,alergijski rinitis i konjuktivitis,pa su alergeni koji ih izazivaju najbolje prouceni i najpoznatiji i najrasireniji.
Osnovni lijekovi protiv alergije su antihistaminici koji blokiraju dejstvo histamina na receptore na razne nacine,zatim tu su kortikosteroidi koji rjesavaju teze oblike i specificnije kao i adrenalin koji se daje u slucaju teskog soka tj.anafilaktickog soka.
Respiratorne alergije.
- Alergeni koji su odgovorni za respiratorne probleme su svuda prisutni i vrlo ih je tesko izbjeci.Tu spadaju polen drveca,biljaka i trava,plijesan,prasina,alergeni zivotinjskog porijekla ( dlaka,mrtve cestice koze,pljuvacka zivotinjska).Kucna prasina sadrzi grinje,bubasvabe,razne spore plijesni koje mogu biti prisutne cijele godine jer rastu u kupatilima i podrumima (penicillium,aspergilus,mucor su najcesce spore).Grinje i bubasvabe ,zive ili mrtve,kao i njihove izlucevine su visoko alergeni i nalaze su u kucnom najmestaju,madracima,jastucima i tesko ih je izbjegavati pa je u tom slucaju cistoca najbolja prevencija.
- Polen se svrstava u vodece alergene i aerozagadjicace.Skoro 20 miliona Amerikanaca pati od polenske groznice ili alergijskog rinitisa.Ima sezonski karakter i njegovu rasprostranjenost kao i koncentraciju u vazduhu prati Evropska agencija za aerobiologiju i to za oko 25 vrsta alergogenih biljaka.Javnosti se javlja kad je najveca koncentracija i preporucuje izbjegavanje.Prvo se javlja polen drveca od februara do kraja aprila i najzastupljeniji su polen breze koji je i zabranjen da se sadi u urbanim sredinama,zatim lijeske,bijele vrbe,oraha,platana,topole.Polen trava se javlja pocetkom maja i traje do kraja juna.Polen korova od avgusta do kraja novembra,od kojih je naznacajnija i najalergogenija ambrozija.Koncentracija je najveca u jutarnjim satima po suvom i toplom vremenu,a najmanja u vecernjim satima pa je najbolje tako i boraviti napolju.
- Simptomi respiratornih alergija su: kihanje,kasljanje,zacepljenost nosa,svrab nosa,ociju,nepca,grla pojedinacno ili zajedno,suzenje i crvenilo ociju. Moze se javiti i otezano disanje uz hroptanje,suhi kasalj,napadi gusenja i tada bi valjalo otici ljekaru. U principu se ovi simptomi povlace po sa zavrsetkom polenizacije i izlozenoscu alergenima.
- Lijecenje.U principu se polenska kijavica lijeci antihistaminicima koji se mogu uzeti i bez recepta i mogu se uzimati duze vrijeme dok traju problemi.Ako se koriste kapi za nos protiv zacepljenosti treba ih sto krace koristiti da se ne osteti sluznica nosa,maximum 3-5 dana u kontinuitetu. Lijekovi koji spadaju u biljne preparate protiv alergija (poput Lectranala npr),preporucuje se da se krenu ranije uzimati,prije nego simptomi pocnu odnosno da se ne bi ni pojavili. U slucaju tezih simptoma ljekar moze prepisati i hromolin i kortikosteroide koji ce rasiriti bronhije i olaksati disanje i smanjiti neke zapaljenske reakcije,i to u spreju za nos ili oralno da se uzima.U posljednje vrijeme se sve vise daju vakcine protiv ovog tipa alergija,unesu se male kolicine alergena da bi se organizam adekvatno i na vrijeme naucio izboriti sa njima.Pokazalo se dosta efikasno ,u 80% slucajeva.Aktuelne su sublingvalne vakcine koje su bezbjedne i efikasne i mogu se provoditi u kucnim uslovima.Danas,a i u buduce ce one predstavljati jedinu efikasnu strategiju koja otklanja uzrok alergija.
- Prevencija.Prevencija bi ovdje mozda najvecu ulogu igrala ako se i koliko moze sprovesti.To znaci: ne izlaziti u periodu najvece koncentracije polena vani kao ni sirenje vesa napolju,a po ulasku u kucu skidati odjecu i zamjenjivati je cistom.Redovno usisavati parom ili necim jakim grinje iz namjestaja i tepiha.Dezinfekcionim sredstvom unistavati plijesan.Ako se moze,ugraditi filtere za vazduh i to one za koje je dokazano da mogu zaustaviti alergene(jer ne mogu svi preciscivaci vazduha).Carsafe i posteljinju prati na 60 stepeniC jednom sedmicno zbog grinja. Efikasno je namazati tik ispod nosa npr.vazelin ili nesto masno,jer ce se alergeni zalijepiti i nece doprijeti u nos.Zatim ispirati nos rastvorom morske soli koje kupite u apoteci ili sami kuci napravite,pola kk soli u 250ml tj.casi vode i spricom isperete nos.Oci stititi naocalama za sunce sto blize licu. Oluja pogoduje da se polen oslobodi,zato se sklonite u kucu ako znate da ona nailazi.
- Od biljaka.Efikasno je ulje lavande ili eukaliptusa protiv zacepljenog nosa,kao nana,natapkati malo na maramicu i udisati.Ulje od lavande se moze pomijesati sa malo baznog ulja i utrljati u kozu oko sinusa jednom dnevno.Takodje caj od kamilice,vidca( Euphrasia officinalis),cvijeta crne zove (Sambucus nigra),koprive,bijelog luka,stolisnika (Achillea millefolium) djeluju antimukozno tj.smanjuju sekret i protivupalno. I ginko biloba se pokazala efikasno u alergijama ako se uzima oko 200 mg na dan.
- Ulje sjemena lana kao i samo uzimanje omega -3 masnih kiselina moze pomoci jer uopste djeluju protivupalno pa i protiv upala kod alergija.Jednu supenu kasiku ulja lana na dan samog ili pomijesanog u salatama i sl,i 1-2 kapsule omege uzimati duze vrijeme.
- Istrazivanja su pokazala da jedenje meda,kao i zvakanje saca,iz okoline u kome zivite,moze desenzitivisati organizam na polen iz okoline i tako sprijeciti alergiju.Poceti barem 2 mjeseca prije sezone polenske groznice sa 2 kk meda sa sacem.
- Koprivnjaca ili urtikarija je vrlo cesta kozna bolest i manifestuje se crvenim plikovima koji su ujedno i oteceni i jako svrbe.Mogu se javiti odjednom i potrajati nekoliko dana ali se mogu i brzo povuci .Javlja se pri kontaktu sa alergenom poput odredjene vrse hrane,polena,dlaka ili perja,lijekova ili hemijskih supstanci npr.praska za pranje,omeksivaca,ubodi insekata.Moze se javiti cak kao i reakcija na toplo i hladno ili svjetlo cak.Smatra se da i stres igra ogromnu ulogu u pogorsavanju simptoma.Angioedem se odlikuje dubljim edemom oko ociju i usnica.Nekad i na sakama i stopalima.Isti su uzroci kao i kod koprivnjace.Kontaktni dermatitis se javlja direktnom izlozenoscnu nekog alergena poput hemijskih supstanci i sl.
- Cesto su dermatitisi kao i atopijski koji ima nepoznate uzroke nasljednog karaktera i o tome se mora voditi racuna.Oni se najcesce lijece kortikosteroidima i treba voditi racuna da li se javlja na tijelu ili glavi jer se neki kortikoster.ne smiju stavljati na lice kao sto je belogent npr.Najcesce je hidrokortizon u pitanju.Koprivnjaca se najcesce lijeci antihistaminicima,da se zaustavi a kasnije se izbjegava alergen.
- Cesto se preporucuje uzimanje dodatnih kolicina vitamina C,kao i vitamina B grupe,pogotovo B6.
- Efikasno je mazati i ljekovitim uljima kao sto je lan zbog omega kiselina,i piti ga pogotovo.Ulje nocurka ima blagotvorno dejstvo na kozu.
- Blaga sredstva za pranje koristiti,da se koza ne isusuje
- Neko ima dobra iskustva kod dermatitisa sa medom i sircetom,ali sirce treba pazljivo koristiti jer moze i nadraziti kozu
- Zastititi kozu i od sunca sa kremama sa visokim zstitinim faktorom,i od hladnoce i vjetra
- Veliki broj ljudi vjeruje da je alergicno na neku vrstu namirnica,ali smatra se da manje od 1 posto zaista ima alergije.Naime,odredjenom broju ljudi nedostaje neki enzim potreban za pravilno varenje hrane,pa oni ne mogu da podnesu tu vrstu hrane.Nisu tolerantni na tu vrstu namirnice,kao npr.prema mlijecnom seceru laktozi jer nemaju enzim za njegovu razgradnju,ali dobro podnose jogurt ili kefir.Ili npr djeca ne mogu podnijeti namirnice sa glutenom jer takodje nemaju enzim za njegovu probavu.Sulfiti ili mononatrijum-glutamat koji se dodaju namirnicama kao konzervansi ili pojacivaci ukusa mogu izazivati preosjetljivost tj.alergijsku reakciju.
- Ponekad je tesko odrediti alergene koji izazivaju alergiju na hranu jer se reakcija javlja odlozeno ili ih pak aditivi izazivaju.Medjutim,smatra se da 90 posto izazivaju bjelancevine iz mlijeka kravljeg,iz jajeta,kao i kikiriki i psenica.Ostali cesti alergeni su jagode i ostali bobicasti plodovi,ljuskari tj.skoljke,rakovi,kukuruz,grasak,kao i zuta boja za hranu br.5(aditiv)
- Preko 70 posto ljudi sa alergijama na hranu ima manje od 30 godina i rjedje se javljaju u kasnijoj dobi.
- Neki od klasicnih simptoma bi bili bolovi i grcevi u zelucu praceni mucninama i proljevima kao povracanjima.Javljaju se i osipi na kozi u kratkom vremenskom periodu koji se povuku po prestanku uzimanja hrane.U tezim situacijama moze doci do oticanja jezika i lica i otezanog disanja,zatim nesvjestice i vrtoglavice,uz to se javlja i znojenje.
- Lijecenje se svodi na izbjegavanje hrane za koju se zna da je alergen,a ako su simptomi uglavnom lokalizovani na kozi ljekar moze prepisati antihistaminske kreme ili tablete da ublazi simptome i da brze prodje.
- Uvijek gledajte sastva hrane pa i one u najmanjim kolicinama jer je dovoljno da samo udahnete prah neke namirnice pa da stvori problem.
- Nekad se javljaju alergije na odredjene vrste lijekova i to dobro treba imati na umu.Zapisati u knjizicu i to svima pokazati u ambulantama.Najcesce se javlja na penicilin,a medju ostalim su barbiturati,antikonvulzivni lijekovi,insulin,sulfatni lijekovi,lokalni anestetici kao i boje koje se dodaju u vene zbog rendgenskog snimanja.
- Cesce se javljaju poslije injekcionih rastvora i primjeceno je znatno manje propisivanja injekcija u odnosu na prijasnje godine.
- Takodje i ovdje ima ljudi koji samo ne podnose lijekove ali nije prava alergija,kao sto je na acetilsalicilnu kis.(aspirin,andol).Vise su osjetljivi i imaju gastricne probleme kad popiju lijek.
- Jedini nacin lijecenja alergija na lijekove je njegovo izbjegavanje i to je najsigurnije.Simptomi mogu biti blagi poput osipa na kozi koji se lijece antihistaminicima ili kortikosteroidima,ali mogu biti teski kao sto je anafilakticki sok koji moze izazvaiti jos i hrana ili ubod insekata.
